Het geratel van een harde schijf
die hard voor mij aan het werk is
trouw haar foto’s voor mij bewaart
en nog even een md5 checksum doet
terwijl ik naar het scherm zit te staren
Ik loop tenslotte maar naar de koelkast
waar op deze volledig geautomatiseerde avond
nog altijd de boeken van een ingestorte plank
onaangeraakt op mij liggen te wachten
met een ansichtkaart van vorig jaar
Is Kees van Kooten nu eindelijk een oude mopperaar geworden? Of speelt hij een oude mopperaar? De schrijver van het boekenweekgeschenk van 2013 laat het antwoord in de lucht hangen. Hij laat ons ook lang wachten op het antwoord op de centrale vraag van zijn boek: wat gebeurde er op de dag in 1940 toen mijn vader de verrekijker vorderde van de heer J. Treurniet uit Berkel en Rodenrijs?
Van Kooten, die vertelt hoe hij als kind speelde met de bewuste kijker, speelt ook met het verwachtingspatroon van de lezer. Zodra hij begint met het bedenken van scenario’s die moeten verklaren waarom zijn vader de gevorderde kijker nooit terugbracht naar zijn rechtmatige eigenaar, laat hij de lezer bewust twijfelen aan zijn betrouwbaarheid als verteller.
De verrekijker dient hierin ook als de doorkijk naar het verleden: Kees van Kooten presenteert zich in het boek als een nostalgisch mens die zijn speurtocht naar het verhaal achter en de rechtmatige eigenaar van de kijker gebruikt als een soort raamvertelling waarin hij op luchtig komische wijze kan vertellen hoe ‘vroeger alles beter was’.
De manier waarop hij dit doet laat op ironische wijze ook de valkuilen van deze denkwijze zien. Terwijl hij praat over de onbetrouwbaarheid van moderne social media komt hij doodleuk met een bewering aan die zijn eigen betoog onderuit haalt:
“Mentaal gezien is liegen in een handgeschreven brief nu eenmaal stukken moeilijker. Ik bedoel: mijn vader kan dat gekrabbelde fietsvorderingsbriefje eenvoudig niet hebben verzonnen, in 1940.”
Zijn herhaaldelijke toespelingen op de recent veranderde maximumsnelheid op Nederlandse autosnelwegen naar 130 km/u tonen Van Kooten zoals wij hem hebben leren kennen, als briljant satiricus:
“Heden ten dage is honderdentien immers het oude negentig en negentig is het voormalige zeventig en vijftig het vroegere dertig, enzoterug, enzovoort. En honderddertig is het oude honderdtien, op vrijwel alle weggedeelten.”
Dit zijn de spelletjes die het boek luchtig houden en voorkomen dat wij de auteur ook daadwerkelijk als een oude brompot gaan beschouwen.
Soms schermt Van Kooten even met zijn eigen belezenheid, bijvoorbeeld wanneer hij refereert aan John Shade, een fictieve dichter uit de pen van Nabokov, en een hooghartige recensent die deze Shade aanzag voor een in werkelijkheid bestaand persoon. Of in de verhalen over zijn prachtige insectenboek van Jean-Henri Fabre. De waarheid gebiedt hierbij te zeggen dat zijn beschrijving ook weer nieuwsgierig maakt naar het boek van Fabre.
De verrekijker leest gemakkelijk weg. De wat chaotische en pretentieloze stijl waarin Van Kooten soms ineens een verhaal inlast geeft het, in weerwil van de nostalgie, een sympathiek karakter mee. U zal mij niet horen zeggen dat dit boek het beste werk van Kees van Kooten is, maar zeker ook niet dat ik het met tegenzin gelezen heb.
Bij de roltrappen in de Centrale Bibliotheek van Den Haag vond ik een boek in een rood en in een groen exemplaar. Ik mocht het gratis meenemen. Rood stond voor slecht, groen voor goed. Even moest ik lachen en dacht ik aan een spelletje dat ik ooit speelde: ‘Outlaws’. Daarin moest ik als cowboy bandieten neerschieten. Dat spel kende drie niveaus: ‘Good’, ‘Bad’ en als lastigste niveau ‘Ugly’. In dat laatste level werd het spel pas echt gemeen.
In het kader van de jaarlijkse campagne ‘Nederland Leest’ van de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek ligt deze Novembermaand W.F. Hermans klassieker ‘De Donkere kamer van Damokles’ in de bibliotheken.
Daar lag hij toch altijd al?
Ja, maar ditmaal kan u een gratis exemplaar voor uzelf meenemen. En ik zou snel zijn, want het boek blijkt nog altijd erg populair.
De klassieker van Hermans gaat over een verzetsheld en zijn dubbelganger. Slechts op een punt verschillen beide heren van elkaar: de een heeft donker haar, de ander is blond. Ik denk niet dat ik na het noemen van dit gegeven veel hoef uit te leggen over de thematiek. Of dat ik hoef te vermelden dat wij na het lezen van dit boek vooral met vragen blijven zitten.
In de bieb kan u met een beetje geluk kiezen tussen 2 exemplaren: goen en rood, goed en kwaad. Alhoewel gezegd mag worden dat de kwalificaties ‘good’ en ‘bad’ dit werk tekort doen. We hebben hier echt het niveau ‘ugly’ te pakken. Naar de bibliotheek dus en ophalen!
Naast de gratis exemplaren bij de bibliotheek, is er ook nog een luxe uitgave verschenen, deze is voor EUR 10,- verkrijgbaar bij de boekhandel. Verder biedt de campagne in de maand november in Den Haag ondermeer:
Officiele site van de campagne ‘Nederland Leest’: http://www.nederlandleest.nl/De_donkere_kamer_van_Damokles.html
Online bespreking en discussietips op: http://www.deboekensalon.nl/
