Mijn eerste bioscoopervaring was ergens rond 1965 toen ik een jaar of vijf. zes was. Ik ging met mijn oma en opa naar Sneeuwwitje van Walt Disney in de Haagse Passage-bioscoop. Bestaat niet meer. Ik kan me van de film nog het einde herinneren met de kwaadaardige heks. Het maakte indruk.
In de jaren daarna ging ik voornamelijk naar onze buurtbioscoop Du Midi in het Bezuidenhout, in de 2e Carpentierstraat, op de hoek van de Juliana van Stolberglaan, de laan waar ik ook tot mijn middelbare school woonde.
In Du Midi draaiden op de woensdagmiddag en mogelijk ook in het weekend kinderfilms. Het waren niet de beste films, soms een uitschieter met een live-action-film van Disney, maar vooral ook de oubollige Nederlandse kinderfilms als Dik Trom, Pietje Bell en Sjors en Sjimmie. Als kind zag ik al dat ze heel slecht waren en amateuristisch gemaakt. Voor de ouderen draaiden er ’s avonds min of meer recente films die in andere bioscopen waren uitgedraaid. Daar ben ik later eigenlijk nooit zo naar toe geweest.
Bij de jeugdfilms was het vaak rumoerig in de zaal en werd er ook door wat schoffies uit de buurt rottigheid uitgehaald, bijvoorbeeld door erwten naar het doek te gooien. Maar er was een oudere vrouw met een knotje en een streng uiterlijk met bril die de leiding had over de bioscoop. Ze greep altijd ogenblikkelijk in en schroomde niet om iemand de zaal uit te gooien. We waren bang van haar, een soort van feeks.
Maar al voor mijn veertiende jaar (de leeftijdskeuring toen) ging ik niet meer naar kinderfilms, maar naar de grote spektakel- en actiefilms als James Bond. Du Midi was verleden tijd. En ik was ook inmiddels verhuisd naar het Benoordenhout.
Maar op het eind van mijn tienertijd maakte ik weer kennis met de bioscoop. Mijn ietwat oudere zus had er een part-time-baantje als ouvreuse en zo kwam ik op mijn achttiende er ook part-time te werken achter de kassa, een baantje naast mijn studie. Mijn ouders waren blij met onze bijbaantjes, want zo hoefden ze voor ons niet meer het ziekenfonds te betalen, dat deed Du Midi nu.
En dan ga je toch anders tegen zo’n bioscoop aankijken. Zo wist ik al snel dat de bioscoop kort voor de oorlog gebouwd was als synagoge. Het zal niet lang gebruikt zijn door de oorlog, maar het moet ook na de oorlog nog een aantal jaren zijn gebruikt totdat het sloot en werd verkocht.
In 1930 telde Den Haag ruim 10.000 joden en na de oorlog waren dat er een 2.000, waarvan de meesten ondergedoken hadden gezeten. In de oorlog werden de diverse synagogen geplunderd. Een aantal synagogen werd na de oorlog gesloten en verkocht, waaronder het latere Cinema Du Midi dat in 1959 werd geopend. En de koper van de synagoge zal dan de man zijn geweest die ik nu als de eigenaar van Du Midi kende, de heer Schaap, een joodse man, die toen ik er werkte al erg oud was, hij werd ook de ‘ouwe Schaap’ genoemd. Ik denk dat hij al tegen de tachtig liep.
Maar toch kwam hij nog een paar maal per week met zijn Citroën DS langs en bemoeide zich vooral met de weekomzet. Hij had altijd twee koffertjes bij zich. Daar vervoerde hij het geld mee. Ik groette de man wel altijd, maar veel praten met hem deed je niet. Wel werd ik een paar maal met een van zijn koffertjes naar de bank in de Theresiastraat gestuurd om enkele tienduizenden guldens af te storten. Ik vond dat toen toch wel verantwoordelijke en enigszins riskante, zo niet gevaarlijke opdrachten.
Voor de ouwe Schaap was geen opvolging, ik geloof niet dat zijn kinderen enige interesse hadden. En zo goed ging het ook niet met de bioscoop. Jongeren bleven liever thuis tv kijken en ouderen hadden de films die ’s avonds draaiden vaak al gezien. Maar soms was er ook een hit met een film, zoals met Annie Hall van Woody Allen en Watership Down. De laatste film was een tekenfilm die het in andere bioscopen niet bijzonder had gedaan. Du Midi mocht hem afdraaien, maar opeens wordt het thema-nummer van de film, Bright Eyes van Art Garfunkel, een enorme hit en trekt de film opeens volle zalen. Ik heb dat nummer daardoor vaak gehoord, te vaak.
Alle ouvreuses en kassiers waren jonge mensen van mijn leeftijd. We hadden zo een leuk clubje dat onder leiding stond van Rob Klomp, de bedrijfsleider en die studeerde aan de TH in Delft. Maar de algehele supervisie was nog steeds in handen van die oude heks die ik van vroeger kende. Maar dat bleek een allerliefste vrouw op leeftijd te zijn, al ver over de 65, mevrouw Vieveen. Wat kan een mens zich vergissen. Ze praatte altijd honderduit, over de jeugd van tegenwoordig en over vroeger. Ze wist alles van goede manieren. Een genoegen om naar haar te luisteren. ’s avonds werd ze altijd door haar man met de auto opgehaald. Ook even aimabel, hij was musicus geweest in een zigeunerorkestje dat vooral op de Holland Amerika Lijn had gespeeld. Hij had ook altijd mooie verhalen over vroeger.
Dan was er nog een oudere man die wel eens opdook, de heer Lohman, die vroeger voor de KRO had gewerkt. Wat zijn rol precies was weet ik niet meer, maar mogelijk was hij de zakelijke man van de bioscoop, of een adviseur van de ouwe Schaap. En wederom een aardige man die graag over vroeger mocht vertellen.
Tot slot was er nog de operateur die in vaste dienst was en full-time werkte. Een vrij jonge, Hindoestaanse jongen. Wat introvert en gericht op de techniek. Leerde hem wel vrij aardig kennen. Later werd hij de hoofd-operateur van het Omniversum en heb ik hem een keer opgezocht in de indrukwekkende filmcabine met de enorme IMAX-projector.
En zo was het bij elkaar een leuk, klein familie-bedrijf om bij te werken. En vooral onderling met de jongere part-timers was er wel lol en contact. Maar later ging de studie voor en stopte ik, en een paar jaar later in 1984 sloot Du Midi voor goed zijn deuren. Tien jaar later in 1994 werd het gesloopt en nu staat er een woningcomplex. Tot slot nog twee anekdotes die ik me nog goed herinner.
De suikerzakjes
In Du Midi waren twee foyers, een grote beneden en een wat kleinere bij het balkon die alleen open ging als het erg druk was. In de pauze liep er ook iemand in de zaal rond met een houten, mobiel-verkooptableau, vooral voor de chocolade-ijsjes van Florencia met op de buitenkant een pinguïn op de verpakking (NB: Ik heb die grote ijsmachine voor de chocolade-ijsjes ooit ook als kind gezien, achter in de zaak aan de Torenstraat). Enfin, maar in Du Midi was er bij de entree ook een garderobe, daar zat mevrouw Vieveen altijd, want de meest centrale plek. Ook hielp ze mee in de pauze in de foyer, of placeerde ze soms bezoekers. Vooral de laatkomers, met een zaklampje de zaal in.
In de pauze werd er ook koffie geschonken uit een grote, elektrische koffiezet-ketel. Gewone filter-koffie en met een schepje Buisman. Bij de kopjes koffie kreeg iedereen een zakje suiker met de opdruk van de bioscoop. Dat was reclame, maar het had ook als functie dat daarmee het aantal kopjes koffie werd geteld voor de kasopmaak. Er was een speciale doos met suikerzakjes die dus iedere dag geteld werden. De doos zat in een grote kluis waar mevrouw Vieveen over waakte. Maar ja, niet iedereen gebruikte zijn zakje en was fraude niet uitgesloten. Ik geloof niet dat ermee gesjoemeld werd.
De Yorkshire Ripper
De diverse ruimtes in de bioscoop waren met elkaar verbonden door een klein, intern telefoon-netwerk met oude, zwarte, bakelieten telefoons met een draaischijf. Daar werd voor de leut veel gebruik van gemaakt als er niet veel te doen was en je met elkaar wilde praten. In de kassa stond ook een telefoon die op het gewone telefoonnet was aangesloten. Ook voor reserveringen natuurlijk. Aan de telefoon hing een antwoordapparaat voor de tijden dat er niemand was. Het antwoordapparaat luisterde je af en noteerde je soms een reservering. Er zat een standaard-bandje in dat was ingesproken. Maar ergens eind jaren zeventig is de Engelse politie naarstig op zoek naar een seriemoordenaar, de Yorkshire Ripper. Allerlei onopgeloste moorden, maar nu had Scotland Yard een belangrijke aanwijzing; ze hadden de stem van de vermoedelijke dader op band staan. Die kon je beluisteren als je naar een telefoonnummer belde. En zo had iemand van Du Midi naar Engeland gebeld en het huiveringwekkende fragment op het antwoordapparaat opgenomen en zo was het een tijd te horen voor iedereen die belde. Ik heb thuis nog eens gebeld naar de bioscoop en vond het een geweldige grap. Verder leidde het tot geen opschudding, of wat dan ook. Maar vergeten doe je zoiets dan niet.
In de loop van mijn Haagse jaren ben ik in veel bioscopen geweest, heb er ook nog verder in gewerkt, en heb ik veel films gezien. Ook altijd interesse voor de bioscopen zelf gehad. Daar wil ik later misschien nog weleens meer over schrijven. Maar nu eerst deze geschiedenis van Du Midi, een kleine voetnoot uit mijn persoonlijke en de Haagse geschiedenis.
Auteur: Moby Dirk. (Amsterdam – Den Haag 1960)
Met dank aan Haagspraker Ed Gool die voor dit artikel onderstaande foto van de nieuwbouw maakte.
NB:
De oorspronkelijke synagoge in de 2e Carpentierstraat (nummer 141 D) is ontworpen door de architecten J.S. Baars en J. Hegt. Het werd in 1937 gebouwd en werd in 1938 in gebruik genomen. Aan de zijkant bevonden zich drie langwerpige, gebrandschilderde ramen, gemaakt in het atelier van W. Bogtman, naar de ontwerpen van L. Pinkhof uit Den Helder.
De synagoge kon later makkelijk worden verbouwd tot bioscoop. In een synagoge bevindt zich vaak een balkon met een aparte vrouwengalerij, ook in deze synagoge. En dat werd later het bioscoop-balkon van Cinema Du Midi.
Mogelijk zijn er begin jaren negentig nog house-feesten gehouden, en waren er plannen om er een grote disco van te maken. De details weet ik niet.
Bronnen:
– Haags Gemeente archief, Haagse Beeldbank.
– Catawiki Verzamelaarsplatform.
– Haaglander.
– Reliwiki: Artikel Het Vaderland 27 oktober 1937, Synagoge De Carpentierstraat.
– Joods Historisch Museum, Joodse geschiedenis Den Haag.
Haagspraak 